Orgels in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Neoklassiekorgel op podium (Maurice Delmotte, 1939)

Huis van de Radio

Architectuur, plaats, inplanting  / Neoklassiekorgel op podium (Maurice Delmotte, 1939) - Huis van de Radio
 Klik op een foto om te vergroten
HET INSTRUMENT
Orgelkast - bouwdatum 1939
Orgelkast - plaats Occupe tout le fond de scène
Orgelkast - stijl  Zichtbare pijpen, zonder orgelkast
Beschrijving van de orgelkast Front met tinnen pijpen die van het midden naar de uiteinden oplopen en eindigen in twee pijptorens met 7 grote houten pijpen (32 voeten). Achter deze concave boog, een dubbele omgekeerde kromme, eerst tin-hout, middelhoog, met achteraan een hogere kromme van donkerdere houten pijpen. Achter dit alles,de vier rijen horizontale jaloezieën van de zwelkasten. Opzij, links en rechts van de kolommen van 32 voeten, een dubbele omgekeerde beweging van metalen pijpen, dalend naar de uiteinden, en van houten pijpen in stijgende lijn.
Speeltafel - bouwdatum 1940
Speeltafel - stijl Modern, past bij de orgelkast
Speeltafel - beschrijving Meuble aux faces externes lisses. Vier manualen, getrapt geplaatst, registers links en rechts.
Speeltafel - plaats Déplaçable devant l'orgue
Speeltafel - materialen Eikenhout, palissender, ebbenhout, ivoor
Speeltafel - bijzonderheden Verplaatsbaar
Datum/periode van het onderhoud Niet meer onderhouden sinds omstreeks 1980-90
Combinatieschakelaar - type en plaats 5 x 8 combinaties + 10 "Amerikaanse" combinaties van manualen en voetklavieren
Crescendo Algemeen crescendo
Ventilator - beschrijving Ja
Stemming Diapason 440 Hz
Temperatuur Gelijkzwevend
Akoestiek Kort
Orgelbouwer(s) Maurice Delmotte
HET INSTRUMENT
Orgelkast - stijl  Zichtbare pijpen, zonder orgelkast
Speeltafel - stijl Modern, past bij de orgelkast
Orgelbouwer(s) Maurice Delmotte
HISTORIEK VAN HET INSTRUMENT
Historiek Het monumentale geheel werd op dinsdag 30 april 1940 ingespeeld tijdens een gezamenlijk concert van de Vlaamse en de Franse radio, met de medewerking van het Groot Symfonieorkest van het NIR onder leiding van Désiré Defauw.

Op het programma: het 3e Brandenburgse concerto van Bach, vervolgens het Concerto op.4 n°4 van Haendel, vertolkt door Flor Peeters, die daarna zijn Variaties bracht en eindigde met een oud Vlaams lied, "Laet ons mit herten reyne" (waarvan Pierre Froidebise een gevarieerde Kerst zou maken). Na de pauze speelde Joseph Jongen zijn Symphonie concertante, op.81.

We noteren onder meer, in minder dan twee maanden zaterdagrecitals: Charles De Liever die Reubke, Brahms, Reger en Rheinberger speelde; Joseph Jongen die César Frank speelde, Jean Collot die Bossi, Glazounov, Beck en Andriessen bracht; Maurice Dejauve met Boëly, Alkan, Boëlmann en Saint-Saëns; Alex Paepen die Gigout, Dallier, Roussel, Barié speelde; Charles Hens met Florent Schmitt, Jacques Ibert, Tournemire, Ludovic Panel, Messiaen, Duruflé, Bonnet en Dupré; Marcel Druart met Raymond Moulaert, Flor Peeters, Joseph Jongen en Paul met Maleingrau.

Helaas zou deze activiteit niet lang duren. De barokinstrumenten kwamen in de mode. De speeltafel zelf stootte meer dan een muzikant af, ondanks (of misschien vanwege) haar vele mogelijkheden.

De werken die in 1960 werden uitgevoerd om de akoestiek van de studio te verbeteren, leverden blijkbaar niets op. In deze jaren verklaarde een verantwoordelijke dat er miljoenen nodig zouden zijn om het orgel te restaureren. En dus gebeurde er niets.

Toch werd het instrument hoe dan ook tot in 1970 min of meer regelmatig gestemd door de firma Delmotte zelf.

Louis Joos speelde in de jaren '60 het orgelgedeelte van Respighi's Fonteinen van Rome, met het Groot Symfonieorkest. Claude-Robert Roland bespeelde het instrument tussen 1965 en 1970 en maakte onder meer opnamen van de Finale van Franck, de Prelude en Fuga op. 7 n°3 van Dupré, de Pinkstermis van Messiaen, werken van Maurice Guillaume, Robert Quatrefages en Charles Tournemine, zijn eigen 4 stukken voor Grootorgel,en ten slotte de versie van de la Sonatine van Pierre Froidebise die Radio Namen gedurende meer dan een eeuw gebruikte. In de jaren '70 bracht hij met het Groot Symfonieorkest, geleid door René Defossez, het orgelgedeelte van de Fêtes carillonnées van René Barbier. Voor de gelegenheid werd het orgel opnieuw gestemd door de firma Delmotte.
Toen Flagey later voor Reyers werd geruild, kon men het ergste vrezen.
De aanschaf van de gebouwen van het vroeger NIR door de n.v. La Maison de la Radio enerzijds, en de klassering van Studio 4 en het Grootorgel anderzijds, hebben deze vrees volledig weggnomen. Dit is een instrument dat bijna was verdwenen.

Het orgel is nu zorgvuldig gedemonteerd door firma Thomas (Francorchamps) en geïnventariseerd. Alle pijpen zijn van asbest ontdaan. Het Diongre-front is teruggeplaatst, net als de speeltafel (met uitzondering van het voetklavier).
WERKEN
Begindatum 1998
Bijzonderheden Remontage prévu à l'origine en 2002 avec l'inauguration du bâtiment restauré/rénové. L'orgue a été démonté et est stocké en grande partie à Francorchamps. Ce sont principalement les élméments visibles qui ont repris leur place dans le Studio 4.
Plusieurs organistes se sont prononcés à l'époque dont Bernard Foccroule.
En 2008, ces travaux n'ont toujours pas abouti, principalement pour des raisons financières, la société anonyme "La Maison de la radio Flagey" ayant d'autres priorités dans la maintenance du bâtiment.
Type werkzaamheden Demontage, asbestverwijdering
Naam van de orgelbouwer Thomas
Ligging van de werkplaats Ster-Francorchamps
DOCUMENTATIE
Type Archieven
Type Plaat
Bijzonderheden Groot aantal opnamen waarvan het grootste gedeelte verloren is gegaan
Type Artikel
Titel "L'orgue monumental de la Maison de l'I.N.R. à Bruxelles"
Beschrijving 24 pages dans lesquelles les auteurs rappellent l'hisorique de cet orgue et sa description. Ils font également des commentaires personnelles et des appréciations sur l'état et le style de l'orgue. Il joignent des pièces d'archives (plan de face, programme d'inauguration, composition des jeux, liste des récitals prévus après l'inauguration, etc.)
Auteur Bernard Carlier et Léon Kerremans
Referenties Revue trimestrielle "L'Organiste", années 24, n° 93, 1992/1
Uitgever E. De Vos. Rue Romainville, 25. 4520 Bas-Oha. 085
HISTORIEK VAN HET INSTRUMENT
Historiek Het monumentale geheel werd op dinsdag 30 april 1940 ingespeeld tijdens een gezamenlijk concert van de Vlaamse en de Franse radio, met de medewerking van het Groot...
Werken
Begindatum 1998
Naam van de orgelbouwer Thomas
Ligging van de werkplaats Ster-Francorchamps
TECHNISCHE KENMERKEN VAN HET INSTRUMENT
Speeltafel
Structuur speeltafel en muziekstaander 
Habillage intérieur de type acajou clair avec trois faces inclinées, deux pour les registres, à gauche et à droite, et une pour les claviers eux-même surmontés de diverses bascules et boutons.
Pupitre mobile fixé sur deux lattes de fer.
35 mm overstek.
Aantal klavieren 
4
Omvang van de klavieren 
61 toetsen, C - c''''
Beschrijving van de toetsen 
Ivoor
Breedte van de toetsen 
22 mm
Diepte van de toetsen 
I-II-III : 140 mm.
IV : 134 mm.
Breedte van het octaaf 
164 mm
Beschrijving van de boventoetsen 
Ebbenhout
Beschrijving van de bakstukken of kader 
Joues avec front arrondi en bois clair verni type acajou
Omvang van het voetklavier 
32 toetsen, C - g'
Materialen van het voetklavier 
Rechtet incurvé avec feintes légèrement en arc de cercle
Registers 
Aan weerszijden van de manualen.
Balansen ivoor imitatie met registerplaatjes.
Koppelingen 
Handen en voeten :
I+II I+III I+IV II+III II+IV III+IV
P+I P+II P+III P+IV
Annulateur P+I du Crescendo

Octaves graves I+I II+II III+III IV+IV I+II I+III I+III II+III
Unissons muets Grand Orgue / Positif / Récit / Solo
Octaves Aigues P+III I+I II+II III+III IV+IV I+II I+III I+IV II+III II+IV
Accouplement des boîtes III & IV
Combinaties 
Aan de manualen en voeten, drukknoppen en voetknoppen :
10 combinaisons générales et annulateur.
8 combinaisons ajustables et un annulateur pour chaque clavier.
8 combinaisons ajustables pour la Pédale.
Accouplement de chaque combinaison de clavier avec combinaison de Pédale.
Tutti des Anches
Tutti des Mixt.
Annul. des Anches
Annul. des Mixt.
Annul. es Fonds 32 et 16
Annulateur des anches 16' du claviers
Annulateur P+I du Crescendo
Annulateur des Anches Pédale 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 / Grand Orgue 1, 2, 3 / Positif 1, 2, 3, 4, / Récit 1, 2, 3, 4, 5, 6 / Solo 1, 2, 3
Appel des anches et mixtures I II III IV Péd
Crescendo général.
Voetsteun 
Aan de bank
Met de voet bediende organen 
Koppels, combinaties en annulateur.
Drie balanspedalen voor Zwelwerk Reciet, Positief en Solo.
Pedaalbalans voor het Crescendo generaal.
8 aanpasbare combinaties (& uitschakelaar) voor elk manuaal.
8 aanpasbare combinaties voor de balanstrede.
Koppeling van elke manueelcombinatie met de pedaalcombinatie.
10 aanpasbare algemene combinaties (& uitschakelaar).
EXPRESSION II III IV
CRESCENDO GENERAL
TUTTI GENERAL
Toebehoren 
Cadrans de voltage.
Verlichte wijzerplaten voor de controle van de opening van kasten II, III en IV.
Verlicht controlebord voor de ingeschakelde combinatie.
Adresplaat 
Metaal plaatje op de rechts binnen kant van de speeltafel :
"Maurice Delmotte
Facteur d'orgues
Tournai
Maison fondée en 1812
Expositions internationales
Gand 1913 - Médaille d'Or - Bruxelles 1935 - Diplôme d'Honneur"
 
Klavieren en voetklavieren
  • Naam 
    Hoofdwerk (I)
    Omvang 
    61 toetsen, C - c''''
    Registers 
    Montre 16
    Bourdon 16
    Cor français 8
    Montre 8
    Flûte harm. 8
    Gambe 8
    Salicional 8
    Bourdon 8
    Prestant 4
    Flûte 4
    Octave 2
    Quinte 5 1/3
    Grosse Tierce 3 1/5
    Quinte 2 2/3
    Tierce 1 3/5
    Cornet 5 rangs
    Fourniture 4-5 rangs
    Cymbale 4 rangs
    Bombarde 16 1
    Trompette 8 2
    Clairon 4 3
    Koppelingen 
    I+II
    I+III
    I+IV
    Octaves Graves I+I I+II I+II I+IV
    Unissons muets Grand Orgue
    Octaves aiguës I+I I+II I+III I+IV
    Bijzonderheden 
    Geen eigen pijpen voor de Cornet maar roept vijf regsiters
  • Naam 
    Positief (zwel) (II)
    Omvang 
    61 toetsen, C - c''''
    Registers 
    Quintaton 16
    Diapason 8
    Flûte 8
    Cor de chamois 8
    Unda Maris 8
    Bourdon 8
    Quintaton 8
    Octave 4
    Flûte 4
    Flûte champêtre 2
    Nasard 2 2/3
    Tierce 1 3/5
    Larigot 1 1/3
    Fourniture 3 rangs
    Cymbale 3 rangs
    Chromhorn 8' 1
    Basson-Hautbois 8 2
    Trompette 8 3
    Régale 4 4
    Koppelingen 
    II+III
    II+IV
    Octaves graves II+II II+III
    Unissons muets Positif
    Octaves aiguës II+II II+III II+IV
    Tremulant 
    Tremulant
  • Naam 
    Reciet (zwel) (III)
    Omvang 
    61 toetsen, C - c''''
    Registers 
    Dulciana 16
    Diapason 8
    Flûte traversière 8
    Cor de nuit 8
    Dulciana 8
    Gambe 8
    Voix céleste 8
    Octave 4
    Flûte 4
    Fugara 4
    Flûte 2
    Piccolo 1
    Quinte 2 2/3
    Tierce 1 3/5
    Larigot 1 1/3
    Septième 1 1/7
    Fourniture 2-5 rangs
    Cornet 3-5 rangs
    Carillon
    Petite Bombarde 16 1
    Trompette harmonique 8 2
    Clairon harmonique 4 3
    Musette 8 4
    Clarinette 8 5
    Voix humaine 8 6
    Koppelingen 
    III+IV
    Octaves graves III+III
    Unissons muets Récit
    Octaves aiguës III+III
    Tremulant 
    Tremulant
    Bijzonderheden 
    Geen eigen pijpen voor het Carillon maar roept verschillende registers
  • Naam 
    Solo (zwel) (IV)
    Omvang 
    61 toetsen, C - c''''
    Registers 
    Bourdon 16
    Octave 8
    Grosse Flûte 8
    Quintaton 8
    Salicional 8
    Violoncelle 8
    Flûte 4
    Octave 4
    Quinte 2 2/3
    Octavin 2
    Fourniture 5 rangs
    Cornet 8 rangs
    Tuba magna 16 1
    Tuba myrabilis 8 2
    Tuba clairon 4 3
    Koppelingen 
    Octaves aiguës IV+IV
    Octaves graves IV+IV
  • Naam 
    Pedaal
    Omvang 
    32 toetsen, C - g'
    Registers 
    Principal 32
    Sousbasse 32
    Flûte 16
    Bourdon 16
    Flûte ouverte 8
    Bourdon doux 8
    Prestant 4
    Flûte 4
    Quinte 10 2/3
    Tierce 6 2/5
    Quinte 5 1/3
    Quinte 5 2/3
    Grosse Fourniture 6 rangs
    Contre Bombarde 32 1
    Bombarde 16 2
    Trompette 8 4
    Clairon 4 6
    Zink 2 7
    Registres empruntés aux claviers :
    Principal 16
    Dulciana 16
    Bourdon doux 16
    Octave basse 8
    Violoncelle 8
    Bourdon d’écho 8
    Dulciana 8
    Octave 4
    Flûte douce 4
    Petite Flûte 2
    Fourniture 2-5 rangs
    Basson Bombarde 16 3
    Chromhorn 8 5
    Koppelingen 
    P+I
    P+II
    P+III
    P+IV
    Octaves aiguës P+III
 
Tractuur
  • Naam 
    I, II, III, IV, Pedaal
    Noten 
    Elektrisch
    Toetsen 
    Staartklavier
    Zwelkast 
    Electropneumatisch
 
Windladen
  • Type 
    (Gedemonteerd orgel)
 
Pijpwerk
  • Bijzonderheden 
    Gedemonteerd orgel
 
Windvoorziening
  • Magazijn- of hulpbalg 
    Soufflets régulateurs
    Beschrijving 
    14 soufflets régulateurs (selon devis)
 
Tremolos
  • Naam 
    Reciet (zwel) (III)
    Type 
    Tremulant
  • Naam 
    Zwel Positief (II)
    Type 
    Trémolo
 
TECHNISCHE KENMERKEN VAN HET INSTRUMENT
Speeltafel Klavier(en) en voetklavier(en) : 5
Klavier(en) en voetklavier(en) Hoofdwerk (I), Positief (zwel) (II), Reciet (zwel) (III), Solo (zwel) (IV), Pedaal
Tractuur
I, II, III, IV, Pedaal Elektrisch
Het gebouw
Huis van de Radio

Huis van de Radio

Adres : Flageyplein 18
1050 Ixelles
Bouwstijl : Internationnaal
Bouw : 1937
Bouwperiode : 20ste
Bouwstijl : Internationnaal Type : Beshermde gebouw bij besluit van 28/04/1994