Historiek In 1880 al koopt de regering voor het Paleis voor Schone Kunsten het groot orgel dat door Pierre Schyven werd gebouwd voor de nationale expositie naar aanleiding van het vijftigjarig bestaan van België. De samenstelling van dat driemanualig instrument met voetklavier is al aanzienlijk. We geven het hieronder:
Positif
Salicional 8'
Bourdon 8'
Flûte harmonique 8'
Flûte octaviante 4'
Doublette 2'
Clarinette 8' (vrijslaande tongen)
Cor anglais 8' (opslaande tongen)
Trompette douce 8'
Grand-Orgue
Bourdon 16'
Montre 8'
Bourdon 8'
Flûte 8'
Gambe 8'
Prestant 4'
Fourniture VI
Cornet V
Bombarde 16'
Trompette 8'
Clairon 4'
Récit
Bourdon 16'
Flûte harmonique 8'
Bourdon 8'
Dolciane 8'
Flûte harmonique 4'
Piccolo 1'
Fourniture III
Voix céleste 8'
Basson-Hautbois 8'
Voix humaine 8'
Trompette harmonique 8'
Pédale
Soubasse 32'
Contrebasse 16'
Soubasse 16'
Quinte 12'
Flûte 8'
Violoncelle 8'
Flûte 4'
Bombarde 16'
Trompette 8'
Auxiliaires
Pos./Réc.
Pos./Péd.
G.-O./Péd.
Pos./G.-O.
Réc./G.-O.
Réc./Péd.
Jeux de combinaison du G.-O., Pos., Réc., Péd.
Appel machine G.-O.
Octave grave G.-O.
Forte général
Effets d’orage
EXPRESSION Réc.
EXPRESSION Pos.
Vier grote magazijnen bevatten samen 19 m³ samengeperste lucht.
De magazijnen worden in beweging gebracht door twaalf pompen die verbonden zijn met een transmissies. Het hele mechanisme is in ijzer. De pompen leveren 311 liter lucht per seconde.
Met elk van de vier klavieren is een pneumatische machine verbonden.
De windvoorziening levert drie drukniveaus : 130 mm voor de tongwerk van het Hoofdwerk en de vier machines.
115 mm voor de grondregisters van het Hoofdwerk, Positief en Pedaal.
105 mm voor de registers van het Reciet.
Voor het nieuwe Paleis voor Schone Kunsten, bouwde Joseph Stevens, in 1930, in de door Victor Horta getekende orgelkast, het indrukwekkende instrument waarvan hieronder de dispositie:
Grand-Orgue (61 notes)
Diapason 16'
Bourdon 16'
Montre 8'
Flûte harmonique 8'
Violoncelle 8'
Salicional 8'
Bourdon 8'
Bourdon 4'
Flûte 4'
Prestant 4'
Gros nasard 5'1/3
Grosse tierce 3'1/5
Nasard 2'2/3
Septième 2'2/7
Doublette 2'
Fourniture IV
Cymbale IV
Trompette 8'
Clairon 4'
Positif (expr.) (61 notes)
Quintaton 16'
Bourdon 8'
Gemshorn 8'
Salicional 8'
Unda maris 8'
Flûte 8'
Gemshorn 4'
Flûte 4'
Principal 4'
Nasard 2'2/3
Octavin harmonique 2'
Tierce 1'3/5
Nasard 1'1/3
Septième 1'1/7
Piccolo 1'
Trompette 8'
Récit (expr.) (61 notes)
Dulciana 16'
Bourdon 16'
Dulciana 8'
Diapason 8'
Gambe 8'
Flûte traversière 8'
Voix céleste 8'
Dulciana 4'
Prestant 4'
Flûte octaviante 4'
Octavin harmonique 2'
Nasard 1'1/3
Piccolo 1'
Cornet III
Basson 16'
Trompette harmonique 8'
Clairon harmonique 4'
Musette 8'
Voix humaine 8'
Pédale (32 notes)
Contrebasse 32'
Soubasse 32'
Contrebasse 16'
Flûte 16'
Soubasse 16'*
Contrebasse 8'
Flûte 8'
Octave 8'
Basse 8'*
Flûte 4'
Octave 4'
Quinte 10'2/3*
Tierce 6'2/5*
Quinte 5'1/3*
Septième 4'4/7*
Octave 2'
Basson 16'*
Bombarde 16'
Trompette 8'
Basson 8'*
* : in een zwelkast geïnstalleerde stemmen
Auxiliaires
Appel jeux Péd.
Appel jeux G.-O.
Tirasses G.-O.
Tirasses Pos.
Tirasses Réc.
Tirasses Réc. en 4
Pos./G.-O.
Réc./G.-O.
Réc./Pos.
Réc./G.-O. 16'
Pos./G.-O. 4'
G.-O./G.-O. 4'
Anches Péd.
Anches G.-O.
Anches Pos.
Anches Réc.
Expression Pos.
Expression Réc.
Expression Péd.
Tremolo Pos.
Tremolo Réc.
Piano
Mezzo forte
Forte
Tutti
4 combinaisons libres
Crescendo général
Heel opmerkelijk is de drievoudige reeks van boventonen tot aan de septime, op 32' op het voetklavier (hier in een zwelkast), op 16' op het Hoofdwerk en 8' op het Positief (dit imposante instrument heeft dienst gedaan tijdens memorabele recitals ; de onvermijdelijke zondagrecitals door Charles Hens, en voor de muziek van minstens één film, de improvisaties van Pierre Froidebise voor een film van Picasso).
Het instrument is, zoals bekend, verdwenen, in mysterieuze om niet te zeggen surrealistische omstandigheden.
Na de episode van Flentrop, ingehuldigd in 1972, een opmerkelijk klein instrument, tamelijk slecht op zijn plaats in deze immense zaal, heeft het Paleis voor Schone Kunsten aan de Luxemburgse orgelbouwer Georg Westenfelder de bouw bevolen van een nieuw orgel. Het pijpwerk van het ensemble zal de volgende samenstelling vertonen, uitgetekend door Jean Ferrard, Bernard Foccroulle, Kamiel D’Hooghe en Joris Verdin (zie « huidige samenstelling »).
De bouw, vertraagd door allerhande tegenslagen, wordt evenwel verdergezet, zodat we mogen hopen binnenkort in het Paleis voor Schone Kunsten weer een zeer mooi orgel te kunnen beluisteren.
DOCUMENTATIE
Type Boek
Titel "L’orgue ancien et moderne"
Auteur COUWENBERGH H.V.
Referenties Joseph van In & Cie, Lierre, XIXe siècle
Type Boek
Titel "Inventaire des orgues de Bruxelles - Bruxelles-Ville"
Auteur FELIX Jean-Pierre
Plaats Brussel
Uitgever FELIX Jean-Pierre
Type Artikel
Titel "A propos de la disparition du grand-orgue du Palais des Beaux-Arts"
Auteur FELIX Jean-Pierre
Referenties XXIII 1991, n° 2, p. 93-101
Tijdschrift / Uitgave L'Organiste
Type Documentatie
Titel "Note à propos du grand-orgue du Palais des Beaux-Arts"
Auteur BOSQUET Jean
Referenties N° 2, août-septembre 1983
Uitgever Sic Transit
Architect van de orgelkast
Naam Victor Horta
Nationaliteit Belge