glossarium


“Samenstelling”
Pijpwerk
Als we vanuit het standpunt van de organist praten over de samenstelling van een orgel, gaat het over alle klankcomponenten, stemmen, koren en registers, de verschillende manualen, voetklavier, maar ook de verschillende functies, om de registers die ter beschikking staan te beheren en er een keuze uit te maken, aansluitend bij de interpretatie van het muziekrepertoire. De samenstelling van een orgel hangt af van het aantal registers maar ook van hun type, hun functie in de klankpiramide en hun karakter. De orgelstemmen worden in families gerangschikt waarvan er grosso modo drie kunnen onderscheiden worden : principalen, fluitstemmen en tongwerken. Die families kunnen op bepaalde klavieren van een orgel talrijker of net minder talrijk voorkomen en onderverdeeld zijn in subcategorieën. Bij orgels, voornamelijk vanaf de 19e eeuw, komen daar de familie van de eng gemensureerde principalen of strijkers en die van de wijde fluiten bij. Hetzelfde geldt voor de tongstemmen. Ook daar heeft iedere stem een persoonlijke rol maar ook een eigen bijdrage in bepaalde combinatieregisters, zoals ook in het orkest instrumenten samenklinken. Tractaten uit het Ancien Régime beschreven keurig de fundamentele en klassieke combinaties van stemmen in hun klantverticaliteit. Niet alles klonk zomaar goed samen en er waren ook aspecten als lichtheid van het windwerk en het mechaniek. Later is veeleer de horizontale dimensie van de veelvuldige combinaties van stemmen de overhand gaan krijgen, mede dankzij aangepaste mechanismen en een bijbehorende intonatie. Vanuit het standpunt van de orgelbouwer moet bij ‘samenstelling van het orgel’ gedacht worden in termen van beschikbare ruimte, complexiteit van het mechaniek, gebruik van bepaalde materialen, geluidsconcept in overeenstemming met de kenmerken van de locatie en een bepaalde esthetische coherentie. De orgelbouwer zal streven naar een compromis tussen de talrijke tradities en vernieuwingen in de orgelbouw, persoonlijke voorkeuren, de uiteindelijke bestemming van het instrument en de beschikbare middelen, waaronder het financiële aspect.
Alfabetisch glossarium
Glossarium per categorie