Neoklassiek galerijorgel (Schyven, 1885)
Sint-Jan- en Nikolaaskerk
Klik op een foto om te vergroten
HET INSTRUMENT
Orgelkast - bouwdatum 1885
Orgelkast - plaats Op de galerij
Orgelkast - stijl Neoklassiek
Gebruikte materialen Eik, multiplexpanelen en vernis.
Zinken pijpen.
Opstelling van de pijpen 2 torens aan de buitenkanten omgeven een breed veld in vijf delen. De drie centrale delen hebben 2 verdiepingen van pijpen.
Speeltafel - plaats Onafhankelijk, voor de orgelkast
Speeltafel - materialen Eik
Persoon belast met het onderhoud Pieter Vanhaecke
Stemming Diapason 435 Hz
Temperatuur Gelijkzwevend
Akoestiek ± 3 secondes
Orgelbouwer(s) Pierre Schyven
HET INSTRUMENT
Orgelkast - stijl Neoklassiek
Orgelbouwer(s) Pierre Schyven
HISTORIEK VAN HET INSTRUMENT
Historiek Het eerste orgel van deze kerk werd geïnstalleerd in 1855. Het was een hergebruikt instrument, gebouwd door priester Nicolas J. Van Den Plas, amateur-orgelbouwer. Toen dit orgel onbespeelbaar werd, besloot hij het te vervangen.
In 1885 leverde Pierre Schyven een nieuw orgel met twee klavieren en pedaalwerk, van 26 registers (volgens zijn systeem van ontdubbeling en transformatieve registers).
De samenstelling (ongewijzigd sinds de oorspronkelijke installatie) is als volgt:
Hoofdwerk (56 noten):
Montre 16'(eerste octaaf overgenomen van de Bourdon 16')
Bourdon 16'
Montre 8' (ontdubbeld van de Prestant 16')
Bourdon 8' (ontdubbeld van de Bourdon 16')
Flûte harmonique 8'
Gamba 8'
Prestant 4' (ontdubbeld van de Prestant 8')
Flûte harmonique 4' (ontdubbeld van de Overblazende fluit 8')
Flageolet 2' (ontdubbeld van de Overblazende fluit 4')
Fourniture 3-4' rijen
Trompette 8'
Clairon 4' (ontdubbeld van Trompet 8')
Reciet (56 noten):
Flûte harmonique 8'
Bourdon 8'
Dulciana 8'
Vox céleste 8'
Flûte douce 4' (ontdubbeld van Bourdon 8')
Dolce 4' (ontdubbeld van Dulciana 8')
Doublette 2'
Basson-Hautbois 8'
Vox humaine 8'
Pedaal (30 toetsen)
Sub-bas 16'
Octave basse 8' (ontdubbeld van Sub-bas 16')
Flûte 4' (ontdubbeld van laag octaaf 8')
Bombarde 16'
Trompette 8'(ontdubbeld van Bombarde 16')
Combinatiepedalen (kelen met remgroef)
Réunion Grand-Orgue à la Pédale
Réunion Récit à la Pédale
Réunion Récit au Grand-Orgue
Combinaison Grand-Orgue
Combinaison Récit
Combinaison Pédale
Forte général
Expressief forte (pedaal met balans voor de zwelkast van het Reciet)
Tremulant Reciet
In 1905 dreigden de frontpijpen om te vallen.
Er werd een nieuw front in zink geïnstalleerd door Jean-Émile Kerkhoff (1859-1921).
In 1916 werd het orgel grondig gereinigd (vermoedelijk door Kerkhoff).
In 1922 werd een elektrische ventilator geïnstalleerd door huis Kerkhoff.
Als gevolg van werkzaamheden aan de toren vond in 1950 opnieuw een grondige reiniging van het orgel plaats (vermoedelijk opnieuw door huis Kerkhoff).
Sindsdien werd het orgel jarenlang niet meer onderhouden.
In de jaren 90 heeft Lombaerts het orgel een onderhoudsbeurt gegeven en daarbij de grote magazijnbalg van de blaasinrichting vervangen.
Sinds 2002 wordt het onderhoud verzorgd door Pieter Vanhaecke.
WERKENIn 1885 leverde Pierre Schyven een nieuw orgel met twee klavieren en pedaalwerk, van 26 registers (volgens zijn systeem van ontdubbeling en transformatieve registers).
De samenstelling (ongewijzigd sinds de oorspronkelijke installatie) is als volgt:
Hoofdwerk (56 noten):
Montre 16'(eerste octaaf overgenomen van de Bourdon 16')
Bourdon 16'
Montre 8' (ontdubbeld van de Prestant 16')
Bourdon 8' (ontdubbeld van de Bourdon 16')
Flûte harmonique 8'
Gamba 8'
Prestant 4' (ontdubbeld van de Prestant 8')
Flûte harmonique 4' (ontdubbeld van de Overblazende fluit 8')
Flageolet 2' (ontdubbeld van de Overblazende fluit 4')
Fourniture 3-4' rijen
Trompette 8'
Clairon 4' (ontdubbeld van Trompet 8')
Reciet (56 noten):
Flûte harmonique 8'
Bourdon 8'
Dulciana 8'
Vox céleste 8'
Flûte douce 4' (ontdubbeld van Bourdon 8')
Dolce 4' (ontdubbeld van Dulciana 8')
Doublette 2'
Basson-Hautbois 8'
Vox humaine 8'
Pedaal (30 toetsen)
Sub-bas 16'
Octave basse 8' (ontdubbeld van Sub-bas 16')
Flûte 4' (ontdubbeld van laag octaaf 8')
Bombarde 16'
Trompette 8'(ontdubbeld van Bombarde 16')
Combinatiepedalen (kelen met remgroef)
Réunion Grand-Orgue à la Pédale
Réunion Récit à la Pédale
Réunion Récit au Grand-Orgue
Combinaison Grand-Orgue
Combinaison Récit
Combinaison Pédale
Forte général
Expressief forte (pedaal met balans voor de zwelkast van het Reciet)
Tremulant Reciet
In 1905 dreigden de frontpijpen om te vallen.
Er werd een nieuw front in zink geïnstalleerd door Jean-Émile Kerkhoff (1859-1921).
In 1916 werd het orgel grondig gereinigd (vermoedelijk door Kerkhoff).
In 1922 werd een elektrische ventilator geïnstalleerd door huis Kerkhoff.
Als gevolg van werkzaamheden aan de toren vond in 1950 opnieuw een grondige reiniging van het orgel plaats (vermoedelijk opnieuw door huis Kerkhoff).
Sindsdien werd het orgel jarenlang niet meer onderhouden.
In de jaren 90 heeft Lombaerts het orgel een onderhoudsbeurt gegeven en daarbij de grote magazijnbalg van de blaasinrichting vervangen.
Sinds 2002 wordt het onderhoud verzorgd door Pieter Vanhaecke.
Begindatum 1905
Type werkzaamheden Nieuw front
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1916
Type werkzaamheden Reiniging
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1922
Type werkzaamheden Elektrische blaasinrichting
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1950
Type werkzaamheden Reiniging
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1990
Type werkzaamheden Nieuwe magazijnbalg voor de blaasinrichting
Naam van de orgelbouwer Lombaerts
Type Archieven
Titel "Inventaire descriptif des archives des facteurs d’orgues Kerkhoff"
Auteur Jean-Pierre Felix
Plaats Brussel
Uitgever Jean-Pierre Felix
Type Artikel
Titel "Histoire de l’orgue de l’église des Saints-Jean-et-Nicolas à Bruxelles"
Auteur Jean-Pierre Felix
Referenties V 1, 1973
Tijdschrift / Uitgave L'Organiste (Union des organistes wallons)
Uitgever Edmond Devos. Rue Romainville, 25, 4520 Bas-Oha
HISTORIEK VAN HET INSTRUMENT
Historiek Het eerste orgel van deze kerk werd geïnstalleerd in 1855. Het was een hergebruikt instrument, gebouwd door priester Nicolas J. Van Den Plas, amateur-orgelbouwer....
Werken
Begindatum 1905
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1916
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1922
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1950
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1990
Naam van de orgelbouwer Lombaerts
Begindatum 1905
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1916
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1922
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1950
Naam van de orgelbouwer Kerkhoff
Begindatum 1990
Naam van de orgelbouwer Lombaerts
TECHNISCHE KENMERKEN VAN HET INSTRUMENT
Speeltafel
Structuur speeltafel en muziekstaander
De eiken speeltafel is onafhankelijk en staat voor de orgelkast. De organist zit in de richting van het altaal.
De afdekplaat kan worden opgeslagen en dient als basis voor de afneembare eiken standaard.
De bakstukken zijn bewerkt met fineer van exotisch hout.
De eiken speeltafel is onafhankelijk en staat voor de orgelkast. De organist zit in de richting van het altaal.
De afdekplaat kan worden opgeslagen en dient als basis voor de afneembare eiken standaard.
De bakstukken zijn bewerkt met fineer van exotisch hout.
Aantal klavieren
2
2
Omvang van de klavieren
56 toetsen
56 toetsen
Breedte van de toetsen
22 mm
22 mm
Diepte van de toetsen
128 mm (80 + 48)
128 mm (80 + 48)
Breedte van het octaaf
165 mm
165 mm
Beschrijving van de boventoetsen
Ebbenhout, met schuin afgekante frontons
Ebbenhout, met schuin afgekante frontons
Omvang van het voetklavier
30 toetsen
30 toetsen
Materialen van het voetklavier
Eik, licht convex, met de kruisen in boogvorm
Eik, licht convex, met de kruisen in boogvorm
Registers
De 26 registertrekkers – opgesteld aan weerszijden van de klavieren, in drie reeksen – zijn in eik, met een ronde doorsnede en een knop in exotisch hout. Ze zijn voorzien van een porseleinen registernaamplaatje (wit voor het Hoofdwerk, blauw voor het Reciet en geel voor het Pedaal). Deze porseleinen plaatjes zijn niet de originele.
Twee trekkers werden nooit geplaatst: ze zijn vervangen door een stuk in gedraaid hout.
De 26 registertrekkers – opgesteld aan weerszijden van de klavieren, in drie reeksen – zijn in eik, met een ronde doorsnede en een knop in exotisch hout. Ze zijn voorzien van een porseleinen registernaamplaatje (wit voor het Hoofdwerk, blauw voor het Reciet en geel voor het Pedaal). Deze porseleinen plaatjes zijn niet de originele.
Twee trekkers werden nooit geplaatst: ze zijn vervangen door een stuk in gedraaid hout.
Combinaties
De acht hefbomen met remgroef zijn in ijzer.
Erboven bevinden zich witte ovale porseleinen registerplaatjes met inscripties in zwarte hoofdletters. Verscheidene ervan zijn gewist.
De acht hefbomen met remgroef zijn in ijzer.
Erboven bevinden zich witte ovale porseleinen registerplaatjes met inscripties in zwarte hoofdletters. Verscheidene ervan zijn gewist.
Adresplaat
Pierre Schyven & Cie
Bruxelles
Pierre Schyven & Cie
Bruxelles
Klavieren en voetklavieren
-
Naam
Hoofdwerk
Omvang
56 toetsen C-g'''
Registers
Montre 16' (première octave reprise du Bourdon 16')
Bourdon 16'
Montre 8' (dédoublée de Montre 16')
Bourdon 8'(dédoublé de Bourdon 16')
Flûte harmonique 8'
Gambe 8'
Prestant 4' (dédoublé de Montre 8')
Flûte harmonique 4' (dédoublée de Flûte harmonique 8')
Flageolet 2 (dédoublé de Flûte harmonique 4')
Fourniture 3-4 rangs
Trompette 8'
Clairon 4' (dédoublé de Trompette 8')
-
Naam
Reciet
Omvang
56 toetsen C-g'''
Registers
Flûte harmonique 8
Bourdon 8
Dulciana 8
Voix céleste 8
Flûte douce 4 (dédoublée de Bourdon 8')
Dolce 4 (dédoublé de Dulciana 8')
Doublette 2
Basson-Hautbois 8
Voix humaine 8
-
Naam
Pedaal
Omvang
30 toetsen C-f'
Registers
Soubasse 16
Octave basse 8 (dédoublée de Soubasse 16')
Flûte 4 (dédoublée de Octave basse 8')
Bombarde 16
Trompette 8 (dédoublée de Bombarde 16')
-
Naam
Combinatiehefboom
Koppelingen
Réunion Grand-Orgue à la Pédale
Réunion Récit à la pédale
Réunion Récit au Grand-Orgue
Combinaison Grand-Orgue
Combinaison Récit
Combinaison Pédale
Forte général (pedaal met balans voor de zwelkast van het Reciet)
Tremulant
Tremolo Reciet
Tractuur
-
Noten
Mechanisch
Traject en beschrijving van de mechaniek
De tractuur vertrekt bij de klavieren en gaat onder de speeltafel door naar de wellenborden met ijzeren wellen.
Dat van het Hoofdwerk bevindt zich achter de speeltafel, op het laagste binnenpaneel van de orgelkast.
Dat van het Reciet bevindt zich tegen de muur aan de achterzijde.
Dat van het Pedaal is op de vloer geplaatst.
De tractuur van het Reciet loopt boven het wellenbord van het Pedaal.
Abstracten in rood Noors grenen; bronzen winkelhaken en draadstangen; moeren in hard leer.
De registers worden bediend met eiken stekers en ijzeren registerwippers.
De combinatieregisters werken via een dubbele sleep en niet door windinvoering.
Zwelkast
Zwelkast in geschilderd grenen voor het Reciet : mechanische bediening
Windladen
-
Type
Het orgel bevat drie keer twee diatonische mechanische half-windlades met registers
Inplanting
Voor het Pedaal zijn ze opgesteld in de sokkel, tegen de uiterste panelen van de orgelkast, in de diepterichting.
Die van het Hoofdwerk bevinden zich op de eerste verdieping, achter het front, in breedterichting.
Die van het Reciet bevinden zich op de tweede verdieping, achter die van het Hoofdwerk.
Aard
In eik
De buffers van de kleppenkasten sluiten met geschroefde ijzeren klemmen.
De pijproosters en de stekers zijn in eik.
Opstelling van de pijpen
Op de windlades van het Hoofdwerk en van het Reciet, staan de grootste pijpen op de uiteinden.
Op de windlades van het Pedaal, staan de grootste pijpen vooraan.
Voor het hele orgel is de ut-zijde aan de linkerkant en do# aan de rechter kant.
Beschrijving van de pijpstok
De windlades zijn gebouwd volgens het gepatenteerde systeem van Schyven, het zogenaamde ontdubbelingsysteem of met transformatieve registers.
In dit systeem worden de registers via octaven ontdubbeld voor de bassen, en zijn ze reëel vanaf do3.
Pijpwerk
-
Beschrijving
Alle frontpijpen zijn stom. De oorspronkelijke tinnen pijpen werden vervangen door zinken pijpen (Kerkhoff).
Het interne pijpwerk is van uitstekende kwaliteit, meestal met een hoog tingehalte. De lasnaden zijn zeer verzorgd; er staan zeer fijne kernsteken op de kernen.
Alle metalen open pijpen, behalve de allerkleinste, hebben een stemsnede. Alle metalen pijpen, behalve de allerkleinste, hebben zijbaarden.
Gezien het ontdubbelingsysteem zijn de pijpen gegroepeerd per klank.
-
Naam
Hoofdwerk
Beschrijving
Van het front naar achteren:
BOURDON 16'. 24 gedekte pijpen in geschilderd grenen (vervoerd achter het front en op de zijkanten) (do1 tot si2). 32 gedekte pijpen in tin, met mobiele hoeden, op de windlade (do3 tot sol5).
BOURDON 8’. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Bourdon 16' (do1 tot si2).
32 gedekte pijpen in tin, met mobiele hoeden, op de windlade (do3 tot sol5).
PRESTANT 16'. De eerste octaaf is overgenomen van de Bourdon 16'. 12 open pijpen in geschilderd grenen met stemplankje, vervoerd achter het front, afgewisseld met die van de Bourdon (do2 tot si2). 32 open pijpen in tin op de windlade (do3 tot sol5).
PRESTANT 8'. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Prestant 16' (do1 tot si2). 32 open pijpen in tin op de windlade (do3 tot sol5).
PRESTANT 4’. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Prestant 8' (do1 tot si2). 32 open pijpen in tin op de windlade (do3 tot sol5).
OVERBLAZENDE FLUIT 8'. 12 open pijpen in geschilderd grenen (do1 tot si1), vervoerd op de zijkanten. 44 open pijpen in tin (do2 tot sol5), harmonisch vanaf de do 4.
OVERBLAZENDE FLUIT 4'. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Overblazende Fluit 8' (do1 tot si2). 32 open pijpen in tin (enger gemensureerd) (do3 tot sol5), harmonisch vanaf de do3.
FLAGEOLET 2’. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Fluit 4' (do1 tot si2). 32 open pijpen in tin (enger gemensureerd) (do3 tot sol5), harmonisch vanaf de do 2.
GAMBA 8'. 56 open pijpen in tin, met gelaste snijbaard, behalve bij de allerkleinste.
MIXTUUR 3-4 rangen. 200 open pijpen in tin.
Samenstelling:
do1 : 2', 1'1/3, 1'.
do2 : 2'2/3, 2', 1'1/3.
do3 : 4', 2'2/3, 2', 1'1/3.
do4 : 5'1/3, 4', 2'2/3, 2'.
do5 : 8', 5'1/3, 4', 2'2/3.
TROMPET 8'. 56 pijpen met tongwerk, in tin. De kernen zijn vierkant. De stemkrukken zijn in vertind ijzer. Vertinde Franse kelen.
KLAROEN 4'. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Trompet (do1 tot si2). 24 tongpijpen, in tin. De kernen zijn vierkant. De stemkrukken zijn in vertind ijzer. Vertinde Franse kelen. 12 open labiaalpijpen, eng gemensureerd.
-
Naam
Reciet
Beschrijving
Van achteren naar het front:
FLÛTE HARMONIQUE 8'. 12 open pijpen in geschilderd grenen (do1 tot si1), vervoerd op de achterzijde. 44 open pijpen in tin (do2 tot sol5), harmonisch vanaf de do 4.
DOUBLETTE 2'. 56 open pijpen in tin.
BOURDON 8', 12 gedekte pijpen in geschilderd grenen, vervoerd op de zijkanten (do1 tot si1). 44 gedekte pijpen in tin, met beweegbare hoeden, op de windlade (do3 tot sol5).
FLÛTE DOUCE 4'. De eerste 24 klanken zijn overgenomen van de Bourdon 8' (do1 tot si2). 20 gedekte tinnen pijpen met beweegbare hoeden (do3 tot sol4) 12 open pijpen in tin op de windlade (sol#4 tot sol5).
DULCIANA 8'. 12 open pijpen in tin (do1 tot si1), met snijbaarden. 44 open pijpen in tin (do2 tot sol5), op de windlade, met snijbaarden, behalve voor de allerkleinste.
DOLCE 4'. De eerste 44 klanken zijn overgenomen van de Dulciana 8'. 12 open pijpen in tin (sol#4 tot sol5)
VOIX CELEST 8'. 44 open pijpen in tin (do2 tot sol5), met snijbaarden, behalve voor de allerkleinste.
BASSON-HAUTBOIS 8'. 56 pijpen met tongwerk, in tin. De kernen zijn vierkant. De stemkrukken zijn in vertind ijzer. Traantongen voor de Fagotpijpen. Met leder beklede tongen in de lage tonen. Hobo-corpus vanaf fa4. Vertinde kelen.
VOIX HUMAINE 8'. 56 pijpen met tongwerk, in tin, met deksel. De kernen zijn vierkant. De stemkrukken zijn in vertind ijzer. Vertinde kelen. De voeten zijn hoger vanaf do3.
-
Naam
Pedaal
Beschrijving
Van de uiteinden naar het centrum:
SOUBASSE 16', OCTAVE BASSE 16' en FLÛTE 4' (volledig ontdubbeld register). 27 gedekte pijpen in geschilderd grenen (do1 tot si1), met de laagste vervoerd. 24 gedekte roerpijpen in tin, met beweegbare hoeden, op de windlade.
BOMBARDE 16' en TROMPETTE 8'. 39 tongpijpen in tin. De kernen zijn vierkantig. De stemkrukken zijn in vertind ijzer. Vertinde Franse kelen. De pijp met de hoogste toon aan de kant van do# is niet origineel.
Windvoorziening
-
Magazijn- of hulpbalg
Magazijnbalg
Beschrijving
De blaasbalg die in een aparte ruimte rechts van de galerij opgesteld staat, is helaas niet meer de originele.
In de jaren '90 installeerde orgelbouwer Lombaerts een blaasinrichting met zwevend balgblad in een grote kast met geschroefde panelen. De oude motor werd opnieuw gebruikt.
Deze bevindt zich in een geluiddichte kist, afgesloten met een geschroefd paneel.
De grote oorspronkelijke magazijnbalg werd afgebroken door de orgelbouwer.
Ondanks de nieuwe blaasinrichting volstaat de luchttoevoer niet.
Een kleine (oorspronkelijke) magazijnbalg die het Reciet voedt, bevindt zich onder de windlade van het Hoofdwerk. Deze is nog in goede staat.
Een tremulant bevindt zich op een windkanaal onder de windlade van het Reciet.
TECHNISCHE KENMERKEN VAN HET INSTRUMENT
Speeltafel Klavier(en) en voetklavier(en) : 4
Klavier(en) en voetklavier(en) Hoofdwerk, Reciet, Pedaal, Combinatiehefboom
Tractuur
Mechanisch
Mechanisch
Het gebouw
Sint-Jan- en Nikolaaskerk
Adres : Brabantstraat1030 Schaerbeek
Bouwstijl : Italiaanse neorenaissance
Bouw : 1849
Bouwperiode : 19de
Bouwstijl : Italiaanse neorenaissance Type : Beschermd bouwwerk bij besluit van 22/02/1984
Bouw : 1849
Bouwperiode : 19de
Bouwstijl : Italiaanse neorenaissance Type : Beschermd bouwwerk bij besluit van 22/02/1984
